DC&PT - Thời
Sự 2019
LGT DC
& PT: Nhưng hệ thống
tổ chức xă hội phải
làm rơ cơ quan nào,
tập thể nào, cá nhân nào chịu trách nhiệm về
một sự
việc hoặc một đồ án nào! Như
vậy mới biết người có khả năng để tín nhiệm và viên
chức nào không có khả năng làm mất tín nhiệm.
Đảng
đứng trên tất cả, quyết định tất
cả, đáng lư phải chịu trách nhiệm
về tất cả những thất bại, tổn thất và tệ
trạng ở Việt Nam. Khi câu chuyện đổ bễ
th́ đổ lỗi
tập thể, lỗi
ở quy tŕnh, lỗi lịch sử,
lỗi thiên tai. Cả ngành công an như vụ "Vũ
Nhôm", cả quân đội như "Út trọc"
đều
không có "tai to mặt
lớn" nào nhận lỗi, chỉ đem cấp dưới ra
"tế thần".
Cán bộ lănh đạo vẽ
rồng vẽ rắn về tương lai Việt Nam,
nhưng chính họ không có ư thức trách nhiệm về
tương lai của đất nước.
Đó là nói về
vai tṛ của sự tổ chức, sự quan trọng của
cơ chế phân quyền. Tuy nhiên, quan trọng hơn cả
vẫn là tinh thần và ư thức trách nhiệm của
mỗi người
lúc thi hành phận sự của ḿnh. Q
Trách nhiệm chính trị
là chế độ trách nhiệm đ̣i hỏi các quan
chức (chính trị) phải có được sự tín
nhiệm của nhân dân hoặc của những
người đại diện cho nhân dân. C̣n tín nhiệm
th́ c̣n chức quyền, hết tín nhiệm th́ hết
chức quyền.
Khi một
quan chức tuyên bố sẵn sàng chịu trách nhiệm
chính trị trước Quốc hội th́ điều
đó có thể hiểu như sau: “Nếu Quốc hội
không tín nhiệm, tôi sẵn sàng từ chức”.
Sự tín
nhiệm của nhân dân là điều kiện quan trọng
nhất đối với chế độ trách nhiệm
chính trị. (Đây cũng là điều kiện quan
trọng nhất bảo đảm tính chính danh, tính hợp
pháp của quyền lực chính trị). Tuy nhiên, đo
đếm sự tín nhiệm của nhân dân khá khó khăn và
tốn kém về mặt kỹ thuật.
TS Nguyễn
Sĩ Dũng
Thông thường,
người ta phải tổ chức tổng tuyển cử hoặc trưng cầu dân ư để làm được điều
này. Cách ít tốn kém
hơn là đ̣i hỏi các quan chức
chính trị phải có được
sự tín nhiệm của các vị dân
biểu. Các quy định về việc lấy phiếu tín nhiệm và bỏ phiếu tín nhiệm tại Quốc hội và Hội
đồng nhân dân các cấp
chính là cách làm thứ
hai này. Lấy phiếu tín nhiệm được tổ chức định kỳ. Bỏ phiếu tín nhiệm được tổ chức khi có yêu cầu
của các cơ quan chức
năng hoặc của 20% tổng số các vị
đại biểu Quốc hội hoặc 1/3 tổng số các các
vị đại biểu Hội đồng nhân dân.
Theo quy
định hiện hành, th́ việc
lấy phiếu tín nhiệm được tổ chức vào giữa nhiệm kỳ. Trong Kỳ họp tháng 10 vừa qua, Quốc hội đă tổ chức lấy phiếu tín nhiệm đối với các quan chức
do Quốc hội bầu hoặc phê chuẩn. Điều đáng mừng (ít nhất là
cho các quan
chức) là không có vị
quan chức nào có phiếu
tín nhiệm thấp quá 50%. Công bằng mà nói, nếu
lấy phiếu theo 3 mức-tín
nhiệm cao, tín nhiệm, tín nhiệm thấp - th́ xác suất bị tín nhiệm
thấp là khá bé (chỉ
khoảng 33%).
Vận hành chế
độ trách nhiệm chính trị bằng cách bảo đảm sự tín nhiệm của các vị
dân biểu không phải là không có
rủi ro. Rủi ro dễ nhận
thấy nhất là: sự tín
nhiệm của các vị dân
biểu chưa chắc đă là sự tín
nhiệm của nhân dân; sự
bất tín nhiệm của các vị dân
biểu cũng chưa chắc đă là sự
bất tín nhiệm của nhân dân. Để vượt
qua rủi ro này, luật pháp nhiều nước cho phép đưa vấn đề trách nhiệm chính trị ra toàn dân
xem xét. Trong trường hợp này, luật pháp cho thủ
tướng quyền
giải tán nghị viện để tổ chức bầu cử lại. Nếu người dân vẫn bầu lại cho thủ
tướng (hoặc
đảng của thủ tướng) th́ cũng có
nghĩa là thủ tướng hoặc chính phủ đă vượt qua được
sự bất tín nhiệm của nghị viện. Cựu thủ tướng Nhật Bản Koizumi đă làm điều
nói trên khi dự án tư nhân hoá hệ
thống viễn thông Nhật Bản của ông bị Quốc
hội bác bỏ. Tất nhiên, trong trường
hợp nhân dân không bầu
lại cho đảng của thủ tướng, th́ sự bất
tín nhiệm của nhân dân đă quá
rơ ràng.
Ở ta, cơ chế xác nhận sự tín nhiệm
của nhân dân theo
cách như đă nói ở trên vẫn chưa được quy định. Mặc dù, gần đây
sự cần thiết phải có cơ chế
để các cơ quan quyền
lực nhà nước kiểm soát lẫn nhau đă được
ghi nhận trong quá tŕnh
sửa đổi Hiến pháp năm 2013. Trong khi sự tín
nhiệm của các vị dân
biểu đang là điều kiện duy nhất để các quan chức
hành pháp tiếp tục nắm giữ quyền lực (nhân đây, chúng ta phải
coi việc bỏ phiếu tín nhiệm như là một
công cụ để quyền lực lập pháp kiểm soát quyền lực hành pháp, th́ việc
làm này mới
có ư nghĩa), th́ điều quan trọng nhất là phải
bảo đảm rằng các vị dân biểu
phản ánh đúng ư chí, nguyện vọng của nhân dân. Mà như vậy
th́ các vị
dân biểu bắt buộc phải tham vấn được ư kiến của cử tri trước khi quyết định sẽ bỏ phiếu như thế nào trong đợt
lấy phiếu tín nhiệm các quan chức
sắp tới.
Nguyễn Sĩ Dũng
Mục
Thời sự Tạp chí Dân chủ & Phát triển
điện tử:
hay
www.dcvapt.net
Email: dcvapt@gmail.com
Hiệp Hội Dân Chủ và
Phát Triển Việt