DC&PT -
Thời Sự 2019
Nguyễn
Khắc Mai
Trước
hết phải cảm ơn báo Tuổi Trẻ Sài
gòn, đã biếu báo cho người
cộng tác viên kỳ cựu, vì thế, tôi
có điều kiện để đọc và
bình luận những bài của anh Tư Sang.
Nhờ báo mà tôi khởi duyên
được với anh Tư. Có lẽ, anh
Tư cũng nên sung sướng là bài viết
của mình còn có người đọc.
Để kỷ niệm
ngày sinh của Hồ chí Minh, anh có bài “Tìm Chọn Hiền Tài”
(báo Tuổi Trẻ ngày 17-5-2019). Bài khá dài, trọn cả
một trang, nêu 4 vấn đề:
Cựu
Chủ tịch nước Trương Tấn Sang. Photo
Courtesy
Thứ nhất,
những bài học lịch sử, anh nói
về “những tấm gương điển hình
cho việc chiêu hiền đãi sĩ, tìm chọn
người tài của cha ông ta”, (không có ý
gì mới).
Thứ hai, “Chiếu cầu
hiền khi cách mạng thành công”,
kể Hồ Chí Minh đã tìm
được cụ Huỳnh Thúc Kháng,
chọn được mấy trí thức, đem
về từ Pháp và bài báo đăng
trên tờ Cứu Quốc, nói về “Kiến
thiết cần phải có nhân tài… E
vì chính phủ nghe không đến, thấy không
khắp, đến nỗi những bực
tài đức không thể xuất thân. Nay…
các địa phương phải lập tức
điều tra, nơi nào có người
tài đức, … thì phải
báo cáo ngay cho Chính phủ biết”. Kể
ra, chỉ một bài báo, mà anh coi đây
chính là một dạng “Chiếu cầu hiền”,
thì có hơi xỏ cụ Hồ, vì đã
ví dụ như vua chúa thời xưa!
Thứ ba: Những bài
học đau xót. Anh nói, chúng ta
đã có những bài học đau xót
về việc giới thiệu cán bộ không
đủ phẩm chất và năng lực, nhưng
là cánh hẩu, là họ hàng, là
đổi chác… và cũng không loại trừ
việc đút lót tiền bạc, của cải
để vào được các vị trí
trọng yếu… Không thể để những kẻ
kém đức kém tài, vô liêm sỉ,
“chạy chức, chạy quyền”, có nguồn
tài sản bất minh, bị xã hội và
báo chí lên án, lại có thể biện bach,
thách thức dư luận, hay lên giọng rao
giảng đạo đức… Một ông
cán bộ cấp cao phát ngôn bừa bãi,
đề ra những chính sách gây thiệt
hại cho đất nước và nhân dân, có
thể tiếp tục nhơn nhơn tại vị. Tôi đồ rằng chắc anh cũng
đã nhìn ra cái ông nhơn nhơn tại
vị này. Thế thì anh nên lột mặt
nạ hắn ra. Còn cứ ám chỉ
thế này thì chỉ là gãi ngứa
ngoài giày mà thôi! Dưng mà,
những điều anh đau xót thì dân
đã chịu đựng đã lâu lắm.
Những vấn đề “biết rồi, khổ
lắm, nói mãi”.
Thứ tư: Rà soát
lại trách nhiệm. Anh nêu ra bốn loại
trách nhiệm. Một là trách nhiệm tập
thể. Hàm ý nói đến
trách nhiệm của cái bộ tứ
tức là tự bố, từ Bộ
Chính trị đến thường vụ
địa phương. Hai là
trách nhiệm cá nhân người cán bộ
tổ chức làm nhân sự. Tốt
thì phải khen, mà xấu thì kỷ luật. Ba
là trách nhiệm người
được giới thiệu, họ phải
báo cáo thành tích và dự
định công việc sẽ làm. Điều này
họ đã làm khéo léo một cách
hình thức từ rất lâu. Anh
nhận thức rất mâu thuẫn khi nói
rằng hệ thống quy trình chặt chẽ
của đảng, của nhà nước.
Thật ra quy trình càng chặt
chẽ, mà sai về nguyên lý thì càng tệ
hại. Anh không thấy cái lỗ hổng lớn
về xây dựng đội ngũ cán bộ,
nhất là loại cán bộ cấp chiến
lược. Với chế độ độc
tài, toàn trị, không có tam quyền phân lập, không
có xã hội dân sự… thì không tài
nào có được đội ngũ cán
bộ liêm chính, tài đức! Cái mơ
ước của anh về một “cơ chế
tìm chọn hiền tài đúng đắn,
tiến bộ, phù hợp thực tiễn
hiện nay”, là đúng, là hợp lòng
dân, nhưng chỉ là ảo tưởng, chỉ
là gãi ngứa ngoài giày, với
những tư duy nửa vời như trên.
Nếu anh thực tâm, tôi cũng
muốn cùng anh bàn cho ra nhẽ vấn đề
này. Tôi cũng xui anh với điều kiện
của anh, hãy tổ chức môt Diễn Đàn
bàn chuyên về vấn đề này: “Tìm
chọn hiền tài”, cho Đất nước,
chứ không chỉ cho đảng cầm quyền.
Tôi xin gợi với
anh mấy ý.
Về bản chất, và nguyên lý
(cái lô gích nhận thức và lịch
sử), những người cộng sản,
cũng như cái đảng của họ không
thể tìm chon hiền tài. Bởi họ ảo
tưởng cho rằng, học thuyết
(mặc dù nửa vời, hổ lốn,
và ngụy biện, dối trá, đánh tráo
khái niệm…) luôn là đỉnh cao muôn
trượng, vô địch, cái chân lý tột
cùng… V́ thế, trong lịch sử họ
từng tuyên bố trí thức không bằng
cục phân! Làm sao họ có thể
hạ mình tìm chọn hiền tài
được. Nếu có ai đó, ban
đầu ngộ nhận cùng đi với họ,
rồi sẽ sớm từ bỏ họ,
hoặc bị “vắt chanh bỏ vỏ”.
Giới trí thức
nước ta có câu chuyện hài
hước: Cộng sản coi trí thức
như bình hoa, (có vẻ trân trọng lắm).
Nhưng khi ngồi vào bàn tiệc thì đem
lọ hoa đi chỗ khác. Với cái
“triết lý” dở hơi, không công nhận cái
đa nguyên, cái khác biệt, làm sao họ
có thể tìm chọn được hiền
tài. Chỉ riêng cái tiên đề hủ lậu
(hủ là nát, mắm thối, lậu là
dột – dột nát), “ai trái ý ta là phản
động” của Cộng sản Việt nam, đủ
thấy cái nhân cách thấp kém, tầm
thường biết bao.
Tôi nói với anh cái nghịch
lý hiện nay mà chính anh cũng vấp
phải. Trong khi cái Hội nghi Trung ương 10
đang loay hoay xác định xem 5 năm tới, 10
năm tới, đất nước ta sẽ
như thế nào, những câu hỏi lớn
vẫn chưa có lời giải (nói như Huy
Cận), họ đã hô nhau quy hoạch cán bộ
cấp chiến lược để tổ
chức và lãnh đạo. Làm sao tin nổi
cái đám cán bộ chiến lược
được quy hoạch ấy có
được phẩm chất hiền tài?
Có lần, trong một
hội nghị, Bộ Chính trị nghe về công
tác quần chúng. Tôi được giao trình bày vấn
đề trí thức. Tôi nói rõ, việc
hàng đầu của đảng đối
với trí thức là “bái trí vi
sư”. Tôi lấy ý từ
bài phú “Bái thạch vi huynh” của Phan Bội
Châu. Tôi dẫn giải rằng, mỗi nhóm
trí thức của một lĩnh vực
xã hội nào đó, họ là đỉnh
cao tập hợp tri thức cao nhất của
xã hội về lĩnh vực ấy. Cho nên
đảng phải biết lạy trí thức coi
họ là thầy. Giờ giải lao, Nguyễn
Đình Tứ, Trưởng ban Khoa giáo
nói, anh nói đúng nhưng họ không làm
được đâu! Hết ý.
Tôi cho rằng việc quy hoạch
cán bộ theo từng nhiệm kỳ đại
hội và việc tìm chọn hiền tài
là hai lĩnh vực khác nhau, nhưng nếu
việc chọn cán bộ, mà theo
được một phần triết lý chọn
hiền tài cũng là cái may cho đất
nước và xã hội. Tất nhiên tôi quan
sát thấy tất cả cán bộ gọi là
giỏi của đảng từ xưa tới nay
đều thấp xa so với chuẩn hiền
tài. Cũng tại hội nghị nói trên, tôi
đã thưa, anh An có thấy nghịch lý
không, khi anh làm trưởng ban tổ chức
Trung ương (anh An cũng dự cuộc họp
đó). Khi Đại hội VI đã giao cho
một công trình sư, trình một đề
án, phê duyệt xong, thì gạt công trình sư
đi, rồi giao cho một ông thợ thủ công
chỉ huy, thì công trình đó nên hư thế
nào chắc là đoán được!
Cũng có lần trong hội thảo
bàn về quy hoach cán bộ do GS Tô Huy Rứa
làm chủ nhiệm đề tài. Anh Rứa
mời tôi phát biểu, tôi thưa phương
thức quy hoạch vẫn chủ yếu là
lọt mắt xanh trưởng lão. Hễ
cứ ai xàng xê trước trưởng
lão, thấy vừa ý là quy hoạch. Tôi
dẫn chứng một loạt trường
hợp và thấy nhiều người
đồng tình.
Trong một hội thảo bàn về
xây dựng đảng do HĐLLTW tổ chức,
tôi thưa, có ba lĩnh vực liên quan đến
xây dựng đảng. Dân vận, nơi tôi
từng công tác, lý ra phải là nơi nghiên
cứu đề xuất và lo phát triển
xã hội dân sự, lại là nơi tránh
né, không dám làm, cũng không dám nói. Ban Tuyên
giáo đúng lý phải là nơi luôn tìm
tòi đổi mới, cổ vũ tự do
tư tưởng, làm con tàu phá băng,
mở đường cho sáng tạo, thì
lại là nơi cầm vòng kim cô kìm hãm
đổi mới sáng tạo. Còn ban Tổ
chức lý ra cũng là nơi đi tìm nhân
tài, mở đường cho nhân tài
nảy nở, trái lại chỉ tạo ra một
cơ chế để chạy chức chay quyền
từ cấp phường xã đến Trung
ương. Anh Trần Đình Hoan từng là
Trưởng ban Tổ chức ngồi
dưới, kín đáo chắp hai bàn tay trước ngực, vỗ
nhẹ, tỏ ý tán đồng. Sau
đó họ cạch tôi và không bao giờ
mời họp nữa.
Bàn về tìm chọn
nhân tài, anh đề cập những bài
học xưa. Những
bài học ấy chỉ còn ý nghĩa
đạo lý, chớ cái phương
thức mở khoa thi, thì nay đã là
lạc hậu. Còn bài học Hồ Chí Minh
như anh đề cao, nhưng nó không trọn vẹn.
Vì Hồ Chí Minh cũng chỉ nói đạo
lý, chứ cũng chưa có phương
thức tiến bộ, hợp lý để
thực hiện. Với đường lối
giai cấp hủ lậu, đảng đã gạt bỏ
phần lớn những người có
phẩm chất hiền tài. Kể cả
tướng Giáp cũng từng
được ngồi chơi xơi nước! Biết bao sĩ quan tài đức
từng một thời oanh liệt cũng bị
gạt ra rìa chỉ vì xuất thân tầng
lớp trên.
Khoan hãy nói tìm hiền
tài cho Đất nước. Hãy thử
bàn tìm chọn người tài giỏi cho
đảng. Muốn
thế, phải giải quyết một vấn nạn tiên
thiên bất túc của chính bản thân đảng.
Từ cuối thế kỷ XIX, Ăng Ghen từng
kêu trời một vấn nạn: “Hãy chấm
dứt một tình hình tế nhị. Cớ sao các đảng viên thường,
thay cho coi quan chức của đảng là
‘đầy tớ’ (serviteur commun), để bảo ban
phê bình, lại quay ra coi họ là đám
quan liêu-không bao giờ-mắc sai lầm”.
Cái định nghĩa của Ăng
Ghen về tầng lớp lãnh đạo của
đảng đã được lịch
sử 200 năm qua chứng minh là đúng
đắn. Không có một định nghĩa
nào chính xác hơn thế khi nghĩ về
các loại Bộ Chính trị, ban chấp hành
Trung ương trên thế giới, trong suốt hai
trăm năm qua! Một khi chưa lột xác
để thoát khỏi cái nhân cách quan liêu không
bao giờ mắc sai lầm của các ban
lãnh đạo cộng sản, thử hỏi
làm sao trong đảng có thể tìm chọn
hiền tài. Sau khi đã cầm được
quyền hành hằng trăm năm qua, họ
ngày càng có đủ mánh khóe
để “trâu tìm trâu, ngựa tìm ngưạ”
(thật ra câu thành ngữ này không đúng,
đáng ra phải nói: xe tìm xe, ngựa
tìm ngựa). Như người
trong nước nhận xét, không còn tìm
đồng chí mà chỉ là đồng hội
đồng thuyền, đồng lõa.
Chỉ trên cơ sở có một
thiết chế “dân chủ, văn minh, công bằng”
trong đảng và trong xã hội, may ra mới
có cơ hội tạo ra được cơ
chế, hiện thực, hữu hiệu để
tìm chọn người hiền tài. Phải
là một thiết chế chứ không thể
chỉ là khẩu hiệu suông như hiện nay. Trong đảng phải dân chủ hóa,
chứ không là quan liêu hóa như Ăng Ghen
nhận định. Phải dám
từ bỏ điều bốn, bỏ những quy
chế nhằm gạt ra ngoài ý kiến của
đảng viên thường, tôn trọng tính đa
nguyên đa dạng trong đảng. Muốn thế
phải thay đổi đảng từ học
thuyết, đường lối ngõ cụt
hiện nay, cả hệ thống tổ chức và
bộ máy cồng kềnh, quan liêu, ăn
bám của đảng.
Hãy ôm sách, ôm đầu đi
tìm học kinh nghiệm hiện đại của
những đảng dân tộc, dân chủ, đang
thành công trên thế giới và khu vực.
Hai trăm năm trước, trong Tuyên ngôn Cộng
sản có một câu mà không có bất
cứ đảng cộng sản nào thực
hiện: “Các đảng cộng sản phải
phấn đấu để đoàn kết và
hợp tác với các
đảng dân chủ, dân tộc trong từng quốc
gia!” Chính bè lũ phản đồ
từ Lê-nin trở đi đã bỏ ngoài tai chính cái điều đã
được ghi trong thánh kinh của họ. Và họ đã làm ngược
lại, không doàn kết, hợp tác mà
là thủ tiêu.
Môt mong muốn nghe có vẽ ảo
tưởng, nhưng đó là chính
đạo, là quy luật tất yếu. Hoặc
cứ để cho cái thối nát đi
đến tận cùng của phân hủy hoặc
tự đổi mới, tự diễn
biến để hòa mình cùng dân tộc! Không có sự lựa chọn nào
khác.
Nói về tìm chọn hiền
tài, tổ tiên ta đã để lại một
minh triết. Trong Kê Minh Thập Sách, môt áng văn
nói về mười chính sách trị
nước an dân, có câu: “Tuyển tướng
nghi hậu thế gia nhi tiên thao lược”. Nghĩa là, chọn tướng,
trước hết phải là người thao
lược, sau mới xét đến thế
gia. Vũ Ngọc Khánh dịch: “Chọn
tướng cốt người thao
lược, chớ nể con ông cháu cha”.
“Thao” có nghĩa là
thao tác, kỹ thuật, chiến thuật (tactique). Còn “lược”
là tầm tri thức, tầm nhìn bao quát
hệ thống, là chiến lược (Strategie).
Làm chỉ huy, làm tướng quản trị
một ngành, một địa phương, phải
là những nhà thao lược. Hiện
tại những người đứng đầu
ngành hay địa phương không ai có tầm
thao lươc. Cán bộ đảng đang biến
thành một đám quan liêu thảm hại!
Để kết luận, tôi xin chép
hầu anh nguyên văn một đoạn trong chuyên luận
bàn về Minh triết và phát triển, mà
HĐLLTƯ đã mời tôi trình bày
kể đã gần 20 năm trước.
“Để có thể thực
hiện được một quá trình phát
triển trong một lĩnh vực xã hội
nào đó, có lẽ đảng cộng sản
phải có những ủy viên Trung ương,
trước hết là người:
a/
Có năng lực nhận thức và
thực thi, phác thảo quá trình phát
triển của một lĩnh vực hay địa
phương.
b/ Có năng lực bao quát những nội hàm của quá trình phát triển đó (đầu tư vật chất, con người, phương thức, chính sách, luật lệ, công nghệ,...)
c/
Có tâm huyết dám đem cả cuộc
đời mình đặt cược
vào đó.
d/ Có nhân cách dân chủ, để
biết “nghe”, biết “bàn”, biết “quyết”, biết
tập hợp nhân lực nhân tài, tức
là biết vận dụng vốn xã hội.
Về thực chất
đảng cộng sản đã không thể giải
quyết vấn đề này”.
Cái kết luận
nhỏ cho riêng chi tiết này, qua ngót 20 năm tôi
thấy chính xác.
Trong một phúc trình từ thế
kỷ XVIII, của một giáo sĩ Thiên Chúa giáo
về Đàng ngoài, có câu: Ở đây, trong mỗi
ông quan là có một thằng ăn cắp,
và người đàng ngoài khéo tay, lam
làm (cần cù), nhưng hời hợt.
Liệu chúng ta có hời hợt trong
một vấn đề trọng đại “Tìm
chọn Hiền Tài”, này không.
Trích: Tiếng dân 20.05.19
Mục
Thời sự Tạp chí Dân chủ & Phát triển
điện tử:
hay
www.dcvapt.net
Email: dcvapt@gmail.com
Hiệp Hội Dân Chủ và
Phát Triển Việt