DC&PT -
Thời Sự 2019
“Bauxite Việt
Nam” phải tiếp tục bền vững
để nâng cao
quan trí từ ngọn, dân trí từ gốc
Phùng Liên Đoàn
|
TS Phùng Liên Đoàn là một trong những cố vấn tin cậy của Bauxite Việt Nam. Trong dịp kỷ niệm đệ thập chu niên của trang mạng, ông gửi đến bài này như một ư tưởng đẹp, làm mục tiêu thiết thực cho BVN phấn đấu, thật đáng để BBT cùng các cộng tác viên phải suy nghĩ. Người viết h́nh như đă đoán được thời cơ của đất nước trước sau sẽ phải có một bước đổi thịt thay da như một đ̣i hỏi đă
đến lúc chín muồi – mà chúng
tôi cũng đă nói trong lời Cùng bạn đọc: Không đổi thay là chết – nên ông yêu cầu BVN hướng tới thành lập một Hiệp hội, đưa trọng tâm “khai dân trí” lên thành mục tiêu hàng đầu, nhằm “khua tỉnh” đồng bào (lời cụ Phan Châu Trinh) để theo kịp với trào lưu thế giới đang tiến nhanh như vũ băo, mặt khác cũng đang rất tỉnh táo lắng nghe động tĩnh trước những sự kiện khó lường như cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung… Nhưng chúng tôi xin được lưu ư một điểm sơ suất nhỏ trong bài viết của vị Tiến sĩ để bạn đọc khỏi hiểu lầm: trong bài, người viết chỉ nhắc đến GS Nguyễn Huệ Chi như một người tổng chỉ huy trang mạng từ đầu đến cuối mà quên không nhắc đến GS Phạm Xuân Yêm, nhà vật lư lư
thuyết nguyên Giám đốc nghiên cứu CNRS ở Đại học Paris VI, hiện cư ngụ tại Paris – người
cũng từng là cố vấn của BVN ngay từ ngày đầu, và đến cuối năm 2013, biết BVN
đang gặp nhiều khó khăn đă t́nh nguyện ghé vai san sẻ việc điều hành với GS Chi để chia bớt gánh nặng. Lại nữa, nh́n vào nội dung, những vấn đề tác giả đặt ra thật hấp dẫn, song trong cơ chế độc đảng độc quyền hiện tại, khi mà một IDS sừng sỏ của TS Nguyễn Quang A cũng đến phải giải thể để cho đảng viên của Đảng Cộng sản tha hồ làm mưa làm gió, nói
như nhà thơ Nguyễn Duy “cướp nay
có đảng có đoàn”, bất chấp “cái ḷ” với người thụt bễ mang trên vai hai
chức khủng và một trọng bệnh ngày ngày vẫn cố sấp ngửa thụt lửa lên để… “dọa được thằng nào hay thằng ấy”, th́ thử hỏi một hiệp hội mà Bauxite Việt Nam sẽ hóa thân vào
đó liệu có làm nên cơm cháo ǵ ít nhất là trong vài ba năm tới hay không, hay là sẽ bị các ông Cờ đỏ và các ông Dư luận viên “cánh tay nối dài”, cùng với đám Áo
Xanh CACĐ đánh đ̣n hội chợ nhừ tử trước khi kịp công khai ra tuyên ngôn chỉ bàn bạc những chuyện làm sao cho
người Việt ăn no mặc ấm, có sức khỏe và có việc làm là ba yếu tố sơ khởi của hạnh phúc theo tiêu chuẩn của Liên Hợp Quốc, chứ chưa động đến những mục tiêu nhạy cảm hơn? Cứ xem như ở Trung Quốc mới đây, có những thanh niên được đảng cho học hành tử tế, khi đă thành các nhà mác-xít thứ thiệt bèn tự động họp nhau lại đấu tranh cho quyền lợi của công nhân trước các
ông chủ, và đều bị Tập Cận B́nh bắt ráo vào tù đă đủ tởn rồi. Cho nên, khoản tiền 1 triệu đô người viết thành tâm muốn treo lên để thách
đố mọi người, là một khoản thiện nguyện đáng nể mà người Việt trước nay chưa ai dám rứt ruột bỏ ra cho canh tân đất nước, biết đâu rốt cuộc cũng chỉ có ư
nghĩa biểu tượng như chùm nho trong bài thơ Chú cáo và giàn nho (Le Renard et les Raisins) của La Fontaine. Bauxite Việt Nam xin được cảm tạ tấm ḷng của người đề xuất nhưng chỉ e rằng ḿnh phận mỏng cánh chuồn, khó ḷng kham nổi. Bauxite Việt |
Nhân dịp 10 năm kỷ niệm ngày Bauxite Việt
Nam ra đời khi nhiều trí thức Việt Nam đă
can đảm phản biện các chính sách “lớn” của
Đảng và nhà nước, phóng viên lăo thành Lê Phú Khải
đă đề nghị lập một ban giám khảo xét
trao giải cho những cây viết đă tham gia diễn
đàn BauxiteVN. Ông c̣n đề nghị giải Nhất trị
giá 500 ngàn đồng, giải Nh́ 300 ngàn đồng và giải
Khuyến Khích 100 ngàn đồng. Chưa có ban giám khảo,
ông lại đề nghị ngay trao giải Nhất cho tiến
sĩ Tô Văn Trường, người đă phản biện
rất hiệu quả.
Tôi rất kính trọng ư kiến của ông Lê Phú Khải,
người tôi chưa được hân hạnh quen biết.
Tôi cũng rất kính trọng tiến sĩ Tô Văn Trường,
người tôi chưa được quen biết nhưng
thật sự khâm phục những bài viết can đảm,
sắc bén và có hiệu quả vào những chính sách của
những ông nông dân lănh đạo quyết chí thực hiện
các công tŕnh vĩ đại tối tân. Nhưng tôi cho rằng
đề nghị của ông Lê Phú Khải quá khiêm nhường,
có tính cách “mèo khen mèo dài đuôi”, và tự làm giảm giá trị
ư kiến của ḿnh với việc “gợi ư” trước
cho ban giám khảo, một cách làm việc y chang cách của
độc tài mà Bauxite Việt Nam phản bác.
Tôi có ư kiến “phản biện” xây dựng
như sau.
Sở dĩ Bauxite Việt Nam sống được tới
ngày nay là nhờ công tŕnh ṭ ṿ ngày đêm của Giáo sư
Nguyễn Huệ Chi và một vài đồng sự, cùng là
chính sách tương đối khoan nhượng của người
có uy quyền không hoặc chưa hăm hại những quí vị
đó. Lịch sử sẽ ghi nhận những đóng góp
của Bauxite Việt Nam và của những người
đă khuyến cáo các sai lầm của Chính phủ như một
luồng gió mới sau hai thế kỷ người Việt
Nam phải khắc khoải trong nô lệ, chiến tranh và
độc tài toàn trị.
Tuy nhiên, bây giờ th́ làm ǵ nữa đây? GS Nguyễn Huệ
Chi đă trên 80 tuổi, và nếu ngài buông tay th́ liệu Bauxite
Việt Nam có c̣n sống được không?
Bauxite Việt Nam ra đời qua bức xức việc
khai thác boxit tại Tây Nguyên và trong một vài năm đầu
đă lấy bức h́nh của Đại tướng Vơ
Nguyên Giáp – người cũng có hai lá thư đề nghị
không khai thác boxit gửi đến đảng của ông –
treo lên làm biểu tượng cho ḿnh. Ngoài chuyện phản
biện việc khai thác quặng nhôm boxit có ảnh hưởng
lớn tới môi trường và an ninh đất nước,
Bauxite Việt Nam c̣n tiếp nối phản biện
nhiều chính sách “lớn” khác của Chính phủ như
điện hạt nhân, đường xe lửa cao tốc,
cưỡng chiếm đất xây đô thị, sân bay Long
Thành…. Khi hào quang Vơ Nguyên Giáp lu mờ th́ Bauxite Việt Nam
lại vin lấy khẩu hiệu “Khai dân trí, chấn dân
khí, hậu dân sinh” của Phan Châu Trinh từ 100 năm trước
để làm ngọn cờ tiếp tục. Nhưng Bauxite
Việt Nam có thể tiếp tục không khi Giáo sư
Nguyễn Huệ Chi buông tay? Bauxite Việt Nam có thể
tiếp tục không khi nhiều người vẫn bàn chuyện
xây dựng bằng các phương pháp cũ như “cần
thay đổi cơ chế”, “cần một Lư Quang Diệu”
và “cần đi tắt đón đầu để nhảy
vọt” đă chứng tỏ không công hiệu cho lắm?
Tôi nghĩ không thể! V́ làm việc
theo kiểu “độc thủ đại hiệp” và “bợm
tiểu long” này không thể trường tồn nếu
không có một tổ chức và một kế hoạch tài
chính lâu dài. Ngày nay việc cải tổ cơ chế không
c̣n là một đề tài cấm kỵ mà chỉ là vấn
đề thời gian. “Chống tham nhũng” đă được
Đảng Cộng sản và nhà nước của Đảng
tuyên bố công khai và thực hiện ngay trong nội bộ
chóp bu, một việc làm người dân bắt đầu
thấy hồ hởi v́ đó là nguyện vọng của
toàn dân suốt 40-50 năm qua. “Nâng cao đời sống” của
người dân, tức “hậu dân sinh” đă là lời nói cửa
miệng của lănh đạo từ cấp xă cho tới cấp
trung ương. “Cải tổ giáo dục” tức “khai dân
trí” đang là đề tài nóng bỏng của chính sách quốc
gia và mọi “cộng tác” (tức đi xin viện trợ!)
của Chính phủ ta với các nước tiền tiến
dù nhỏ và ít người như Đan Mạch, Thụy
Điển, Israel. C̣n “chấn dân khí” là một việc khá trừu
tượng nhưng lại đă có từ lâu v́ người
Việt đă chứng tỏ dân khí rất cao ngay khi người
dân ít học và nghèo đói để rồi sẽ c̣n cao hơn
khi người dân có hiểu biết ngang tầm thế giới
và đời sống tương đối khấm khá hơn.
Tôi đề nghị Bauxite Việt Nam phải biến
đổi thành một hiệp hội dân sự có tầm
nh́n xa để làm việc chấn hưng quốc gia song
song với chính quyền dù “mầu đỏ” hay “mầu
vàng” nhưng không phụ thuộc chính quyền mà cũng
không làm chính trị t́m cách “lật đổ” chính quyền.
Nói một cách khác, Bauxite Việt Nam sẽ trở thành
một sáng hội dân sự trường tồn luôn luôn hướng
về một mục đích duy nhất là gây hạnh phúc
cho người dân Việt Nam. Việc này các bậc tiền
bối như Trần Nhân Tông, Chu Văn An, Nguyễn Trăi,
Nguyễn Bỉnh Khiêm, Lê Quí Đôn, Nguyễn Trường
Tộ, Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh, Hồ Chí Minh và nhiều
nhà ái quốc khác chưa ai làm nổi. Sự thực th́ họ
đă thất bại. Chúng ta cần học những thất
bại của họ, những thành công của vĩ nhân
trên thế giới, rồi khai phá những phương thức
mới để giúp xây dựng đất nước Việt
Nam.
Tiền nhân ta đă thất bại chưa đưa
được nước Việt Nam sánh vai với nhiều
nước khác v́ hai lư do rất Việt Nam: đó là t́nh thế
nước ta và tính khí người Việt Nam.
Tại sao v́ t́nh thế?
Nh́n vào lịch sử Việt Nam th́ ta thấy suốt một
ngàn năm ta có chiến tranh, hết chống ngoại xâm lại
đến tranh giành huynh đệ. Khi có chút ḥa b́nh th́ “phe
thắng cuộc” làm vương làm tướng; ăn chơi
phè phỡn; hủ lậu; ít nghĩ tới việc học
hỏi, cải tổ để nâng cao đời sống
của người dân. Quan trí và dân trí của ta c̣n có tính cách
bộ lạc, chưa khai phá được tới tŕnh
độ phổ thông biết ḿnh biết người, biết
đời sống con người ngắn ngủi, biết
các việc cần phải làm cho quốc gia được
hưng thịnh bền vững.
Tại sao v́ tính khí của người
Việt Nam?
80 năm trước sử gia Trần Trọng Kim
đă viết: “Người Việt có cả những tính tốt
và tính xấu. Đại khái th́ trí tuệ minh mẫn, học
chóng hiểu, khéo chân tay, nhiều người sáng dạ, nhớ
lâu….Tuy vậy vẫn hay có tính tinh vặt, cũng có khi qủy
quyệt, hay bài bác nhạo chế. Thường th́ nhút nhát,
hay khiếp sợ và muốn sự ḥa b́nh; nhưng mà đă
đi trận mạc th́ cũng có can đảm, biết giữ
kỷ luật. Tâm địa th́ nông nổi, hay làm liều,
không kiên nhẫn, hay khoe khoang và ưa trương hoàng bề
ngoài, hiếu danh vọng, thích chơi bời, mê cờ bạc…”
Những lời bộc trực sâu sắc này cắt
nghĩa tại sao ta có nhiều anh hùng nhưng ít vĩ nhân,
và chưa một người Việt Nam nào từ xưa tới
nay lập được một chương tŕnh bền vững
để có nhiều người cùng chung tay kiến tạo
một nước Việt Nam độc lập tự do,
dân giàu nước mạnh, xă hội an b́nh văn minh.
Tôi đề nghị Bauxite Việt Nam — hay lấy
một tên nào khác — nên được tạo lập thành một
sáng hội có tầm nh́n xa và có cấu trúc trí tuệ
cũng như vật chất chặt chẽ để nó
có thể bền vững vài chục năm, hi vọng cả
trăm năm.
Cấu trúc trí tuệ để sáng hội được
bền vững gồm mục đích cao cả và tổ chức
làm sao để tránh nạn độc quyền, quá khích, xu
thời, tranh giành, vô kỷ luật, phản bội.
Cấu trúc vật chất để sáng hội được
bền vững chủ đích là phải có tiền và cách
gây quỹ và giữ quỹ để càng ngày càng có nhiều
vốn hơn.
Theo tôi, mục đích cao cả nhất là tạo hạnh
phúc cho người Việt Nam. Tại sao lại hạnh
phúc? Hạnh phúc mỗi người mỗi khác, mỗi hoàn
cảnh mỗi khác, nhưng lại là cứu cánh của mọi
tôn giáo, mọi học thuyết, mọi chính sách, mọi
tuyên truyền của loài người.
Liên Hiệp Quốc đă liệt kê bảy yếu tố
con người cảm thấy hạnh phúc khi tương
đối được yên tâm về: (1) có cái ăn, (2)
có sức khỏe, (3) có việc làm, (4) có an toàn cá nhân, (5) có
cộng đồng hài ḥa, (6) có môi trường tốt, và
(7) có cơ chế tốt.
Liên Hiệp Quốc cũng đă liệt kê sáu yếu tố
tượng trưng cho tŕnh độ hạnh phúc của một
quốc gia. Sáu yếu tố đó là: (I) GDP, (II) hệ thống
cứu trợ người dân, (III) tuổi thọ, (IV) người
b́nh thường có tự do chọn lựa, (V) Ḷng tương
trợ rộng răi của người dân, (VI) Ít tham nhũng
trong công việc Chính phủ cũng như doanh nghiệp.
Ngoài ra, Liên Hiệp Quốc c̣n dùng yếu tố thứ bảy
làm phương pháp đo lường thực nghiệm 6 yếu
tố đó. Yếu tố này là, (VII) hỏi người
dân “hôm qua bạn nghĩ ǵ, vui hay buồn?”. Với các
yếu tố này, Liên Hiệp Quốc, qua chương tŕnh
Phát Triển Bền Vững, đă dùng nhiều phương
pháp khảo cứu nhân văn và thống kê, để liệt
kê tầng nấc hạnh phúc của hơn 150 quốc gia từ
năm 2011 cho tới nay, mỗi năm lại chính xác hơn
một chút.
Bauxite Việt Nam chủ yếu đă phản biện những
vấn đề về yếu tố (6) và (7) của hạnh
phúc cá nhân. Bauxite VN từ nay cần chú ư thêm tới các
yếu tố từ (1) tới (5) nữa.
Bauxite Việt Nam chủ yếu đă phản biện những
vấn đề về yếu tố (I) và (VI) của hạnh
phúc quốc gia. Bauxite VN từ nay cần chú ư thêm tới
các yếu tố từ (II) tới (V) nữa.
Nói măi th́ không chi bằng bắt tay làm việc. Tôi xung
phong cống hiến 1 triệu USD tức là khoảng 24 tỉ
VNđ tiền mồ hôi nước mắt của ḿnh và
gia đ́nh, và thách đố GS Nguyễn Huệ Chi, ông Lê Phú
Khải cùng quí bạn hữu xa gần gây thêm quỹ (cho
tăng lên gấp 10!) để phản biện thực tế
các vấn đề Việt Nam với tầm nh́n nhiều
trăm năm. Tôi đề nghị phải khai quan trí từ
ngọn, dân trí từ gốc và nhắm mọi chính sách vào
việc nâng cao hạnh phúc cho người dân và cho quốc
gia.
1. Khai dân trí từ ngọn,
tức khai quan trí, bằng cách lập một tổ chức
và hoạt động giống như Bauxite Việt Nam hiện
nay, với các chi tiết sau:
·
Có một Hội đồng Quản trị không quá 5 người
gồm những người có tâm huyết, có kinh nghiệm,
có quen biết, có sức gây quỹ. Để tổ chức
không sa vào nạn độc quyền, bè phái, cằn cỗi.
Ủy viên phải có nhiệm kỳ, ví dụ 4 năm, và cứ
mỗi năm th́ thay một ủy viên mới.
·
Có một ban điều hành gồm một vài người
tâm huyết, từng trải, không quá khích để điều
hành trang mạng như GS Nguyễn Huệ Chi đă làm trong
10 năm qua. Cần phải có một ngân sách khiêm nhường
để người điều hành sử dụng (Tiền
lăi mỗi năm của 24 tỉ là khoảng 150 triệu,
ngân sách đại khái của sáng hội vào năm đầu,
nhưng sẽ tăng lên nhiều hơn khi có sự cộng
hưởng của nhiều đóng góp khác). Trưởng
ban điều hành cũng sẽ có nhiệm kỳ để
thay máu mới mỗi ba bốn năm. T́m được người
tâm huyết và tài giỏi th́ rất khó, nhưng ta vẫn
khoe là nhân tài th́ đời nào Tổ quốc ta vẫn có, và
đó là một trách nhiệm của Hội đồng Quản
trị.
·
Phải có qui chế và áp dụng triệt để qui
chế đó để tránh trước các nạn độc
tài, tranh giành, hối lạm, tư cách thiếu văn minh,
phản thùng… là những nạn thường xẩy ra của
mọi tổ chức của người Việt Nam ta.
1. Khai dân trí từ gốc,
bằng phương pháp khuyến khích mọi người
tự học các đức tính cần thiết của người
dân trong một xă hội văn minh. Khuyến khích tự học
không ǵ bằng tạo ra những cơ hội hấp dẫn
để mọi người tự t́m đến học,
thay v́ bị nhồi sọ. Tôi đề nghị lập một
mạng lưới để trăm ngàn người — chủ
yếu là học sinh, sinh viên, giáo viên — có thể gửi bài
về gương nhân ái, liêm chính, trọng sự thật,
không độc tài, tạo công ăn việc làm, dạy nghề,
khuyến khích từ thiện, khuyến khích cứu trợ…
có liên quan tới 7 yếu tố hạnh phúc cá nhân và 6 yếu
tố hạnh phúc quốc gia. Mỗi bài phải là sưu tầm
hoặc kinh nghiệm cá nhân về những sự kiện
có thực, chứ không phải hư cấu loại “sáng
tác kiểu Việt Nam không giống ai”, hoặc loại
“Không Tử viết” hoặc loại “Có một vị Thiền
sư…”. Ta đặc biệt khuyến khích học sinh và
sinh viên t́m kiếm các gương trên thế giới và viết
ngắn gọn dễ đọc để thi đua được
tuyển chọn in thành sách giống như Reader’s Digest hoặc
báo Kiến thức Ngày nay. Mỗi bài được chọn
đăng sẽ được giải thưởng, hoặc
bằng một số sách in, hoặc bằng tiền mặt.
Sách sẽ bán rất rẻ, để ai cũng có thể
mua cho ḿnh hoặc tặng cho người khác. V́ các câu chuyện
có thật trong sách sẽ là muôn h́nh vạn trạng, cho nên
ai cũng có thể t́m thấy hoàn cảnh của ḿnh tương
tự một gương có thật nào đó, khi ḿnh vui hoặc
khi ḿnh buồn, khi ḿnh thành công hay khi ḿnh thất bại. Tôi
tin rằng sách in hàng năm này sẽ thành sách gối đầu
giường của nhiều triệu gia đ́nh. Đọc
riết th́ cách hành xử của ḿnh sẽ khác đi, sẽ
hướng về chân thiện mỹ. Người trẻ
tuổi đọc các gương sáng như vậy th́ khi lớn
lên nếu làm lănh đạo chính trị hay doanh nghiệp
th́ cũng sẽ anh minh hơn, nhân đạo hơn, công
b́nh hơn. Là v́ “có học”!
1. Trong việc tổ chức
hai bộ phận giúp khai quan trí dân trí trên dưới cùng một
lúc, ta cần có một Ban Giám sát với mục đích sát
sao hàng năm là quyết tâm thanh lọc loại bỏ những
yếu tố xấu để mục đích lâu dài bền
vững của sáng hội Bauxite Việt Nam — hay một
tên khác — được trường tồn. Nước
láng giềng ta là Thái Lan có ḥa b́nh và độc lập đă
237 năm — từ năm 1782 — , đă tránh được nạn
bị người Âu đánh chiếm biến thành thuộc
địa, đă qua được cả nạn Đại
chiến thế giới I và II, nạn chiến tranh tàn khốc
tại Việt Nam, Lào và Cambot. Bauxite Việt Nam nên theo
gương đó mà khai dân trí quan trí người Việt.
Ngày nay người Thái chỉ giầu gấp 2 gấp 3 ta,
nhưng chỉ số hạnh phúc theo Liên Hiệp Quốc
sau 8 năm nghiên cứu đều đặn, th́ hơn ta
gấp bội. (Thái Lan đứng hạng 32 trước
kia và 46-52 trong vài năm qua khi quân nhân độc tài, trong khi
Việt Nam đứng hạng 94 trong số 156 nước
được Liên Hiệp Quốc khảo sát).
Thua thiên hạ một chút th́ đă sao? Nghèo hơn thiên hạ
một chút th́ đă sao? Hăy dẹp tự kiêu ngông cuồng
xuống để biết rằng điều căn bản
là người dân được sống yên ổn tương
đối có cái ăn, có sức khỏe, có việc làm,
không lo bị cướp bóc, có hàng xóm láng giềng tốt,
có môi trường sạch đẹp, và có Chính phủ giữ
vững tự do, độc lập và pháp luật cho người
dân. Và biết rằng căn bản lănh đạo cho quốc
gia là nâng cao thu nhập cho người dân, tổ chức việc
cứu nạn nhanh chóng và hiệu quả, tổ chức cơ
chế minh bạch giảm thiểu tối đa tệ nạn
cửa quyền tham nhũng, tạo cơ hội cho người
dân có sự chọn lựa tự do trong mọi chính sách
công và đời sống hàng ngày.
Các việc trên phải là công tác trường kỳ của
Bauxite Việt Nam.
Tôi mong GS Nguyễn Huệ Chi và bạn hữu tâm huyết
thực hiện việc tổ chức kế nhiệm này
trước khi nghỉ tay gác kiếm!
P.L.Đ.
Ông Phùng Liên Đoàn, sinh năm 1940; quê Bát Tràng, Hà Nội;
tốt nghiệp trung học tại Saigon năm 1958, tốt
nghiệp Cử nhân và Thạc sĩ tại Mỹ năm
1964; đă về Việt Nam làm việc tại Trung tâm Nghiên
cứu Nguyên tử Đà Lạt; đă lại đi Mỹ
học Tiến sĩ điện hạt nhân tại
Massachusets Institute of Technology và làm việc hơn 40 năm tại
Mỹ về ngành điện hạt nhân, phóng xạ và bảo
vệ môi trường. Ông đă để dành tiền cả
đời chỉ nuôi con ăn học nhưng để
toàn thể số tiền c̣n lại làm các việc thiện
nguyện tại Việt Nam.
Tác giả gửi BVN
Trích: BVN 03.06.19
Mục
Thời sự Tạp chí Dân chủ & Phát triển
điện tử:
hay
www.dcvapt.net
Email: dcvapt@gmail.com
Hiệp Hội Dân Chủ và
Phát Triển Việt