DC&PT -
Thời Sự 2019
Đằng sau
Trump-Kim Summit tại Hà Nội
Nguyễn Quang Dy
“Hà Nội không vội được đâu”
Khi vở diễn Trump-Kim đă hạ màn, khách khứa đă về nhà ḿnh, và 2600 nhà báo đă xong việc, th́ bụi đường Hà Nội cũng tạm lắng xuống. Việc đánh giá thất bại hay không chỉ là quan niệm tương đối, v́ “Hà Nội không vội được đâu”. Bên cạnh quan hệ Mỹ-Triều, các mối quan hệ khác có liên quan vẫn nổi cộm trong đầu chủ nhà. Đó là quan hệ Mỹ-Trung và Mỹ-Việt trong tam giác Mỹ-Trung-Việt, với tầm nh́n “Indo-Pacific tự do và rộng mở”. Xét cho cùng, cuộc gặp Trump-Tập sắp tới c̣n quan trọng hơn, và liên quan mật thiết với nhau.
Phản ứng của thị trường
Sau cuộc gặp cấp cao Trump-Kim lần đầu
tại
Trong ngày đàm phán thứ hai (28/2) Trump bất
ngờ bỏ về (walk out), họp báo sớm (trước
2 tiếng) rồi lên máy bay về luôn (không kư kết và ăn trưa). Theo Trump và Mike
Pompeo, phía Triều Tiên đă yêu cầu Mỹ “bỏ cấm
vận hoàn toàn”, nên không thể chấp nhận. Nhưng
theo ngoại trưởng Triều
Trong
khi giới b́nh luận đánh giá khác nhau (từ “thất bại”
đến “không tồi tệ”), thị trường chứng
khoán ở nhiều nước trong khu vực Châu Á đă đồng
loạt phản ứng tiêu cực trước kết quả
đàm phán Trump-Kim lần thứ 2. Theo Bloomberg (28/2/2019), chứng
khoán Châu Á đă chao đảo ngay sau khi đàm phán Mỹ-Triều
kết thúc mà không đạt được thỏa thuận
nào như dự định. Cụ thể, chỉ số
MSCI châu Á-Thái B́nh Dương mất 0,6 %
(lúc 15:32 chiều 28/2/2019, giờ
Quan hệ Mỹ-Triều và Mỹ-Trung
Theo John Bolton, Trump muốn gặp Kim vào
đầu năm 2019 v́ Triều Tiên “không giữ cam kết”
tại
Nhưng theo đại sứ Hoàng Anh Tuấn (Phó Tổng Thư kư ASEAN), trước đây “mỗi khi Mỹ chuẩn bị cứng rắn với Trung Quốc th́ t́nh h́nh trên bán đảo Triều Tiên bỗng ‘đột ngột căng thẳng’. Khi đó, Mỹ buộc phải thông qua Trung Quốc giúp ḥa giải để làm dịu t́nh h́nh”…Nhưng trong suốt quá tŕnh căng thẳng quan hệ với Trung Quốc lần này, “t́nh h́nh trên bán đảo Triều Tiên lại hết sức ổn định”. Đây là điều Tổng thống Trump rất cần khi đi vào đàm phán quyết định trong ṿng một tháng tới với Trung Quốc, mà đỉnh cao là cuộc gặp cấp cao giữa Trump và Tập Cận B́nh tại Florida vào cuối tháng 3/2019. Trong lần gặp tới, Trung Quốc buộc phải tính toán kỹ có hay không việc nhân nhượng về các vấn đề cốt lơi với Mỹ… “Nếu họ không nhân nhượng đủ lớn, đủ hấp dẫn với Mỹ th́ sẽ không có bất ḱ thỏa thuận nào”…
Theo ông Tuấn, “Đây sẽ là đ̣n tâm lư và sức
ép rất lớn lên phía Trung Quốc khi họ đứng
trước rủi ro rất cao là không thể đạt
được thỏa thuận”… Trong trường hợp
đạt được thỏa thuận với Trung Quốc
th́ Tổng thống Trump sẽ tự tin hơn v́ được
tiếp thêm sức mạnh mới để tiếp tục
ép Kim Jong Un có những nhượng bộ
lớn hơn. Trong trường hợp không có thỏa
thuận với Trung Quốc và Triều Tiên, Trump vẫn có
thể ung dung bước vào cuộc chiến tái tranh cử
năm 2020… Nói cách khác, “Tổng thống Trump tiếp tục
chứng tỏ ḿnh là người khó đoán, khó hiểu về
các quyết định chiến lược, với các bước
đi của ḿnh và bí ẩn đến phút chót ngay cả với
các trợ lư hàng đầu”…Tại cuộc gặp thượng
đỉnh ở Hà Nội “Khi tất cả đều
nghĩ đến thỏa thuận th́ cũng là lúc họ
ngă ngửa v́ chẳng có thoả thuận nào cả!” (Chủ tịch Kim, TT Trump 'được
nhiều nhất' từ thượng đỉnh Mỹ -
Triều, Hoàng Anh Tuấn, Zing.vn, 1/3/2019).
Quan hệ Mỹ-Triều
và Mỹ-Việt
Nhưng vấn đề không hẳn là “hữu sự tại nhân, thành sự tại thiên” (Man proposes, God disposes), để phó mặc cho ông trời. Tuy trước đây người ta thường khuyên nhau “dục túc bất đạt” (More haste, less speed) để đừng nên quá vội, nhưng nay họ lại nói “Hà Nội không vội được đâu”. Tuy đó chỉ là câu nói “nửa đùa nửa thật”, nhưng nó đă vận ngay vào câu chuyện đàm phán cấp cao Trump-Kim lần thứ 2 tại Hà Nội. Dù đúng hay sai, nó đang làm phân hóa nhiều người trong nhận thức và tầm nh́n của họ về sự thật (hay là “hậu sự thật”?).
Theo báo Economist, cục diện tại bán đảo Triều Tiên lẽ ra c̣n có thể tồi
tệ hơn nhiều. Phi hạt nhân hóa bán đảo Triều Tiên là một quá
tŕnh lâu dài chứ không phải là điều có thể đạt
được trong một sớm một chiều như
Trump đă từng ám chỉ trước đó. Trump cho thấy rằng nay ông chủ
trương một thỏa thuận ít tham vọng hơn
nhiều so với việc loại bỏ hoàn toàn vũ khí hạt
nhân của Triều Tiên. Đó là thỏa thuận
“bảo đảm không sử dụng các loại vũ khí
hạt nhân”. V́ vậy, việc ông bỏ
dở hội nghị cấp cao tốt hơn là chấp nhận
một thỏa thuận không đúng. (The
Theo Alexander Vuving, cuộc gặp cấp cao Trump-Kim lần
thứ 2 tuy thất bại (broke down) nhưng ít ra có một
bên thắng lớn là Việt Nam…Đó là cơ hội lớn
để chính quyền Hà Nội quảng bá đất nước
tươi đẹp và mến khách, chứng tỏ mô h́nh
cải cách thành công và chính sách đối ngoại đúng hướng.
Tuy Việt
Mưu sự
tại nhân, thành sự tại thiên?
Theo ông Trần Việt Thái (Viện phó
Viện Nghiên cứu Chiến lược, Bộ Ngoại
Giao), bắt đầu từ ngày 21/2/2019, đại diện
của Mỹ và Triều Tiên đă gặp nhau đàm phán tại
khách sạn
Đến
12 giờ trưa ngày 28/2, khi mọi người vẫn nghĩ
là sẽ kư được hai văn kiện đó, th́ diễn
biến sau đó như chúng ta đă biết. Có lẽ v́ Triều
Tiên đặt kỳ vọng hơi cao, và chưa hiểu hết
về Mỹ… Cuối cùng, ông Thái lấy làm tiếc rằng
“mưu sự tại nhân, thành sự tại thiên”…
Khi đi vào đàm phán cụ thể, phía Triều Tiên xin gỡ bỏ 5/11 lệnh cấm vận, nhưng phía Mỹ lại hiểu hơi khác. Trên thực tế, Triều Tiên chỉ muốn gỡ bỏ những lệnh cấm vận đă được công khai rồi, chứ không phải gỡ bỏ hết. Về phi hạt nhân hóa, Mỹ đă “biết đến từng cm ở Triều Tiên”. Thực ra, phía Mỹ có danh sách rồi, nhưng Triều Tiên không công nhận nên họ cho rằng Triều Tiên không chân thành. Chữ “chân thành” được nhắc đến rất nhiều. Cuối cùng, hai bên không kư được tuyên bố chung vào phút chót sau cuộc họp mở rộng do bất đồng về vấn đề cấm vận và phi hạt nhân hoá, nên không đạt được mục đích. (Thượng đỉnh Mỹ Triều: “Mưu sự tại nhân, thành sự tại thiên”, Trần Việt Thái, Nghiên cứu Quốc tế, 3/3/2019).
Theo ông Thái, một nguyên nhân khác là do cách làm. Khi đàm phán cấp dưới đă không chốt
ngay vấn đề mà để ngỏ cho cấp cao quyết.
Nhưng sau đó cấp cao Mỹ lại ra về
ngay nên không có cơ hội để trung gian ḥa giải.
Việt
Lời cuối
Theo Trump, Trung Quốc là một nước lớn, cung cấp đến 93% hàng hóa cho Triều Tiên, nên Trung Quốc có ảnh hưởng lớn và đă hỗ trợ nhiều cho Triều Tiên. Nhưng Trump tin rằng “Triều Tiên có lập trường riêng, không nhận mệnh lệnh từ bất kỳ ai”. Đây là lời chỉ trích gián tiếp đối với Trung Quốc đă vi phạm cấm vận áp đặt cho B́nh Nhưỡng. Washington cũng không hài ḷng về việc Trung Quốc vẫn ủng hộ chính quyền Maduro ở Venezuela. Cuộc gặp Trump-Tập vào cuối tháng này sẽ cho thấy thái độ của Trump đối với Bắc Kinh.
V́
vậy, tam giác Mỹ-Trung-Việt rất quan trọng, không
chỉ liên quan đến vấn đề Biển
Đông, mà c̣n về tầm nh́n chiến lược
“Indo-Pacific Tự do và Rộng mở”. Donald Trump và Tập Cận
B́nh đều là người thực dụng, nên cần xem
Bắc Kinh có thể tác động đến chiến lược
của Mỹ đối với Việt Nam như thế
nào, cả về chiến lược lẫn kinh tế. Xét cho cùng, tam giác Mỹ-Trung-Việt và lợi ích tại
Biển Đông vẫn là vấn đề sống c̣n đối
với Việt
Theo
Graham Allison, con đường phi hạt nhân hóa bán đảo
Triều tiên c̣n dài, nhưng cuộc gặp cấp cao tại
Hà Nội làm ông nhớ tới một câu nói nổi tiếng
của Lăo Tử: “con đường ngàn dặp bắt
đầu bằng một bước chân” (a journey of a
thousand miles begins with a single step). Nhưng theo
Richard Haass (president of the Council on Foreign Relations), “cuộc gặp
cấp cao tại Hà Nội cho thấy nguy cơ Tổng thống
Trump đă quá đề cao ngoại giao cá nhân” (The
Tham khảo
1. The Significance of the Second Trump-Kim Summit for Vietnam, Le Hong Hiep, ISEAS, February 8, 2019
2. What Kim Jong-un
Really Wants, and How
3. Can Trump Avoid
Caving to Kim in
4.
5.
6. The
7. How to judge the
8. The
9. Takeaways from the Trump Kim Hanoi summit, Jeremy Diamond, CNN, February 28, 2019
10. Trump and Kim
left their summit empty handed but there was one clear winner:
11. Misunderstanding
Trump’s Failed
12. The
13. How Trump and Kim’s summit dream fell apart, Will Ripley, CNN, March 2, 2019
14. How the Trump-Kim Summit Failed: Big Threats, Big Egos, Bad Bets, David Sanger & Edward Wong, New York Times, March 2, 2019
15. Chủ tịch Kim, Tổng thống Trump 'được nhiều nhất' từ thượng đỉnh Mỹ - Triều, Hoàng Anh Tuấn, Zing.vn, 1/3/2019
16. Dấu vết Trung Quốc trong hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Bắc Triều Tiên tại Hà Nội, FB Nguyễn Ngọc Chu, 2/3/2019
17. Thượng đỉnh Mỹ Triều: Canh bạc của Trung Quốc? Phạm Hoàng Sơn, Nghiên cứu Quốc Tế, 2/3/2019
18. Thượng đỉnh Mỹ Triều: “Mưu sự tại nhân, thành sự tại thiên”, Trần Việt Thái, Nghiên cứu Quốc tế, 3/3/2019
NQD. 5/3/2019
Tác giả gửi cho viet-studies ngày
6-3-19
Trích: Viet-studies 06.03.19
Mục
Thời sự Tạp chí Dân chủ & Phát triển
điện tử:
hay
www.dcvapt.net
Email: dcvapt@gmail.com
Hiệp Hội Dân Chủ và
Phát Triển Việt