DC&PT - Thời
Sự 2019
Thấy ǵ quanh
vụ báo VN nói
TQ 'cưỡng
chiếm Hoàng Sa'?
Bản
quyền hình ảnh other
"Cách
đây 45 năm, Trung Quốc đưa quân cưỡng
chiếm toàn bộ quần đảo Hoàng Sa của
Việt Nam vào ngày 19/1/1974 sau khi đă chiếm cụm phía
Đông hồi thập niên 1950," bài báo viết.
Giọng
điệu mạnh mẽ của bài viết nói trên có
thể được xem là chỉ dấu của việc
báo chí Việt Nam từ nay có thể nhắc tên "Trung
Quốc" khi viết bài kỷ niệm 40 năm chiến
tranh Biên giới Việt-Trung vào tháng tới, thay v́ né tránh
như mọi năm hay không?Ông Tâm Chánh, cựu tổng biên
tập báo Sài G̣n Tiếp Thị, chia sẻ nhận
định của ḿnh với BBC hôm 17/1, qua cuộc
phỏng vấn dưới đây:
'Ngày này năm 79 là ngày tôi lên biên giới'BBC:
Dường như Ban Tuyên giáo năm nay có chỉ
thị khác khi báo Thanh Niên đăng bài "45 năm Trung
Quốc cưỡng chiếm Hoàng Sa của Việt
Nam..."? Ông ngạc nhiên hay thấy b́nh thường khi
đọc bài này?Nhà báo Tâm Chánh: Thực ra theo
chỗ tôi được biết, những nước
cờ như vậy đă được nghe nói chuẩn
bị từ rất sớm. Trong Đảng từ lâu
cũng đă có ư kiến phạm vi áp dụng "4 tốt
16 chữ vàng" với đồng chí láng giềng, phân
biệt rơ việc Đảng với việc nước.
Nhưng
có lẽ những ư kiến có cả ở lănh đạo
cấp cao ấy chưa đủ sự ảnh
hưởng, chưa đủ chiếm thế đa
số nên lép vế trong Đảng. Chính trị Việt Nam
luôn là một cuộc vận động để
đạt đến quyền lực áp đặt quan
điểm chính thống trong đảng và xă hội.
Bản quyền
hình ảnh Getty Images
BBC:Trong 10 năm qua, ông
đă thấy có những thay đổi ǵ về cách Ban
Tuyên giáo chỉ thị báo chí khi viết về cuộc
chiến với Trung Quốc, về ngày 17/2?
Nhà
báo Tâm Chánh: Sự thay đổi căn bản th́… không có. Vẫn
là một quy tŕnh: Ban Tuyên giáo chủ tŕ cùng Bộ Thông tin và
Truyền thông, lực lượng an ninh chuyên trách của
Bộ Công an tổ chức một lực lượng
cộng tác viên chuyên đọc báo, nhận xét về
những nội dung xuất hiện trên báo chí.
Thường
là cách thức tiếp cận và đánh giá cũ kỹ,
không thuyết phục với giới báo chí nhưng họ
phải chấp hành.
Thông
tin đối ngoại là một lĩnh vực hầu
như được chỉ đạo sát sao, tới
mức phải đăng ở vị trí nào, độ
lớn của bài vở…
Nhưng
cũng có một chuyển biến thực sự đáng
kinh ngạc là hầu như Ban Tuyên giáo không thể thực
hiện quy tŕnh như vậy với báo chí.
Mạng
xă hội đă h́nh thành một môi trường thông tin
mới mẻ, nhanh chóng, đa dạng và tự do hơn
hệ thống báo chí hiện thời nhiều lần, mà
người dân lại được tiếp cận
hầu như miễn phí.
Nhiều
trang cá nhân trên mạng xă hội có sự tín nhiệm cao
của cộng đồng, bởi không bị kiểm
điểm xử lư, lại có những tiếp cận, tác
nghiệp độc đáo. Ngày càng có nhiều các chuyên gia
uy tín, những nhân vật có ảnh hưởng "chơi"
mạng xă hội cung cấp những thông tin sâu sắc,
nóng bỏng, đa diện tạo thành những điểm
tựa suy nghĩ cho người đọc trong thời
buổi đa dạng thông tin hiện nay.
BBC: Được biết
ông viết trên trang cá nhân: "Nhiều năm qua, chúng tôi
chưa từng được giải thích về mệnh
lệnh không cho báo chí đăng tin về cuộc chiến
biên giới". Vậy theo ông, ai sẽ giải thích và
sẽ giải thích thế nào?
Nhà
báo Tâm Chánh: Tôi rất mong các nhà báo đang là đại biểu
Quốc hội chất vấn bộ trưởng Thông tin
và Truyền thông, các ủy viên Trung ương Đảng
là nhà báo có thể chất vấn lănh đạo
Đảng về nội dung này. Và đại hội
Đảng sắp tới ở các cấp phải chất
vấn Ban Tuyên giáo về cũng cách lănh đạo báo chí và
đặc biệt là về việc thực hiện
thỏa thuận cấp cao liên quan đến thông tin, tuyên
truyền về cuộc chiến tranh với Trung Quốc
năm 1979, cũng như các xung đột, và chạm
với người hàng xóm phía Bắc này.
Tôi nghĩ ở cấp cao, Ban Đối ngoại Trung ương, Ban Tuyên giáo và cao nhất là tổng bí thư phải có trách nhiệm trả lời những chất vấn này.
Bản quyền
hình ảnh MARK RALSTON/AFP/GETTY IMAGES
BBC:
Giả
sử 10
năm trước, khi c̣n là tổng biên tập báo Sài G̣n
Tiếp Thị, ông cương quyết đăng trọn
ba kỳ của kư sự "Biên giới tháng Hai" do tác
giả Huy Đức viết th́ hệ lụy ǵ sẽ
xảy ra?
Nhà
báo Tâm Chánh: Đương nhiên là tôi sẽ bị phế chức.
Tờ báo có thể bị đóng cửa ngay lập
tức. V́ trong thực tế, báo chí trong nước
đang được điều hành chủ yếu
bới các qui định của Đảng.
Các
đảng viên hoạt động báo chi phải tuân
thủ quy định về thông tin nhạy cảm, hay
được gọi nôm na bằng số của văn
bản này là Quy định 157 của Ban Bí thư. Đây là
bùa "phế vơ công" các tổng biên tập có hiệu
lực lập tức và hầu như có thể vận
dụng trong hầu hết các trường hợp
được coi là "nhạy cảm". Thông tin
về Trung Quốc được coi là món nhạy cảm
trong nhiều năm vừa qua.
BBC:
Khi
đặt ra những câu hỏi trên trang cá nhân: "Ai
đục bia mộ liệt sĩ chống Trung Quốc
theo khẩu vị chính trị của lănh đạo? Ai
đă để diễn ra t́nh cảnh hoang tàn, lạnh lẽo
ở các nghĩa trang liệt sĩ dọc tuyến biên
giới phía Bắc?", ông có kỳ vọng
được trả lời?
Nhà
báo Tâm Chánh: Chính trị Việt Nam chuyển động theo cách
như tôi nói ở trên luôn cần đến công luận
như một áp lực.
Dư
luận xă hội được h́nh thành và t́m đến
được nghị tŕnh chính trị có thể tạo
được thay đổi phải đi qua cánh cửa
công khai. Tôi không nghĩ những người lănh đạo
hiện thời sẽ trả lời không nể mặt
mũi tiền bối là những lănh đạo cấp cao
chịu trách nhiệm về các chỉ đạo hay chung
hơn là chủ trương này.
Nhưng
tôi hy vọng nhiều đảng viên sẽ hiểu,
sử dụng đúng đắn quyền và trách nhiệm
của ḿnh. Cũng như vậy, người dân biết
ḿnh có quyền yêu cầu chứ không phải xin
được cung cấp thông tin rằng một nội
dung không phải là quy phạm pháp luật, chỉ là một
biện pháp chính trị thỏa thuận giữa hai
đảng cầm quyền có bắt buộc
được nhân dân tuân thủ hay không.
BBC: Vậy th́ theo ông, đến
bao giờ, báo chí Việt Nam không c̣n khái niệm
"nhạy cảm" khi viết về các chủ
đề liên quan đến Trung Quốc, lịch sử như
thời gian qua?
Nhà
báo Tâm Chánh: Tôi không thể biết được chính xác là lúc nào.
Nh́n vào những vấn đề được coi là
nhạy cảm th́ một nền chính trị khỏe
mạnh không thể yếu ớt như vậy.
Tôi
nghĩ sự tham gia của người dân vào việc
nước, việc xă hội càng nhiều, càng đông th́
chắc chắn sẽ chữa được cái bệnh
như cảm nhiệt này. Bởi sự tham gia đó
một mặt buộc lănh đạo quốc gia phải
tôn trọng pháp luật, một mặt chủ quyền
quốc gia được ủy quyền một cách
thận trọng và chính xác hơn.
BBC: Ông có những dự báo ǵ về
t́nh h́nh báo chí tại Việt Nam trong thời gian tới?
Nhà
báo Tâm Chánh: Ở Việt Nam, dự báo được hiểu
như kỳ vọng của người dự báo. Tôi hy
vọng người dân biết dùng quyền tiếp
cận thông tin của ḿnh mà luật tiếp cận thông tin
đă quy định để có nhiều hơn nữa
những bài báo duy tŕ và lôi cuốn ngày một nhiều
hơn sự tham gia chính trị của người dân. Tôi
nghĩ đó cũng là đất sống cho một
nền báo chí chuyên nghiệp.
Trích: BBC 18.01.19
Mục
Thời sự Tạp chí Dân chủ & Phát triển
điện tử:
hay
www.dcvapt.net
Email: dcvapt@gmail.com
Hiệp Hội Dân Chủ và
Phát Triển Việt