DC&PT - Thời Sự 2019
Bản
quyền hình ảnh Godong
Đây
là khoản tiền trung b́nh một người xin việc,
chạy vị trí trong bộ máy công phải trả trước
để vào chỗ làm, theo điều tra của Jeff
Weaver, ĐH Yale.
Tất
nhiên, có cả những nước người ta cần
trả 20-25 lần lương tháng để kiếm
việc, tùy vào vị trí ǵ, ở đâu.
Nh́n
chung, 'mua chức trong khu vực công' tức hối lộ
để làm quan chức (bribery for government jobs)
được nói là phổ biến ở châu Phi, Ấn
Độ, Indonesia.
Nhưng
trong bài 'Jobs for sale in Vietnam' - tạm dịch 'Chạy
chức ở Việt Nam' (24/06/2016) tác giả Eric Sam Juan nêu
ra các con số vượt mức quốc tế.
Nêu ví
dụ một phụ nữ tên là Hoa (không phải tên
thật), có học thức tốt, tiếng Anh giỏi, xin
việc vào một ngân hàng ở Hà Nội, Eric Sam Juan
viết:
"Để
nhận việc, Hoa phải trả 500 triệu đồng
(gần 20 ngh́n euro). Và sau đó nhà băng sẽ trả cô
khoản lương tháng chỉ 5 triệu đồng (200
euro, hoặc 225 USD)."
Nếu
đúng như thế, giá tiền 'chạy việc' b́nh
thường ở Hà Nội là 100 tháng lương, cao
hơn ngưỡng 'trung b́nh ở các nước đang
phát triển' quá nhiều.
Bài của Eric Sam Juan cũng nói
sở, ngành tài chính và cảnh sát giao thông ở VN "có các
vị trí được tranh đua chạy vào" hơn
cả, v́ "quan chức sẽ làm giàu nhanh bằng
việc nhận tiền phạt từ lái xe, hoặc
đ̣i tiền lại quả từ người kinh doanh
để cho phép họ gia hạn giấy phép", bài báo
trích một người có tên là Dung cho biết.
"Dù
lương tháng chỉ bằng 200 euro, người ta
sẵn sàng chi 10 ngh́n euro (11,250 USD) cho một vị trí."
Bài
báo cũng trích một báo cáo hồi 2015 của Provincial
Governance and Public Administration Performance Index (PAPI), do
Chương tŕnh phát triển LHQ bảo trợ, cho hay
ở Việt Nam, gần một nửa người
được hỏi nói "tiền hối lộ
phải được trả để vào làm trong khu
vực nhà nước".
Các
đường dây này có bảo trợ (patronage) nên tham
nhũng thành "hiện tượng mang tính hệ
thống" ở Việt Nam, báo cáo này viết.
Vẫn
bài viết cho hay ở Hà Nội, "86 phần trăm
người được hỏi đă tính đến
chuyện chi tiền hối lộ là cần thiết để
có việc trong khu vực công".
Các
tài liệu quốc tế nêu ra ba vấn đề của
việc bán chức và mua chức.
1.
Một là việc vi phạm các chuẩn mực chuyên
nghiệp về tuyển chọn, và vi phạm pháp luật
từ phía người tuyển việc. Kể cả khi
hệ thống đặt ra các tiêu chuẩn đúng,
người tuyển nhân viên với đă bẻ cong các
chuẩn đó, v́ thiên vị thân nhân, bạn bè, hoặc
để kiếm lời cá nhân. Điều này làm công chúng
mất niềm tin vào bộ máy và tính công bằng của nó.
2.
Tác động xấu thứ hai chính là việc phân
bổ sai nguồn nhân sự: người giỏi không
được nhận việc đúng, c̣n người kém
có thể v́ trả tiền mà có việc.
3.
Và tác động thứ ba chính là việc h́nh thành các nhóm
mua bán hối mại quyền lực (clientelism), và
tạo bè cánh, các nhóm tiếp tục tham nhũng.
Bản quyền hình ảnh Eric Lafforgue/Art in All of Us
Các
thống kê cũng cho hay các nghề trong ngành giáo dục, y
tế, cảnh sát, thuế, phân bổ đất
đai...thường là khu vực công thu hút nhiều 'chân
chạy" trên thế giới.
Ở
các hệ thống dân chủ không khoẻ mạnh cũng có
hiện tượng mua phiếu, dùng tiền để
vận động (lobby) vào các chức dân cử.
Ở
Việt Nam hiện nay, có vẻ chủ đề này
cũng đang được bàn thảo.
Một báo Việt Nam gần
đây trích lời bà Lê Thu Ba
- nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Phó
Trưởng ban thường trực Ban chỉ đạo
Cải cách Tư pháp Trung ương Đảng CSVN nói
về nguy cơ thứ ba này:
"Thời
gian qua chúng ta đă xử lư rất nhiều vụ việc
tham ô, tham nhũng, qua những vụ việc này chúng ta có
thể một cá nhân được đưa lên vị trí
A, vị trí B nhiều khi không phải do cá nhân đó
chạy mà là do một nhóm cán bộ thân tín của họ
tham gia chạy. "
Như
thế, ở Việt Nam hiện tượng góp tiền
để chạy một chức thật cao cho ai đó
rồi ban bổ lại lợi lộc đă xảy ra,
chứ không phải chuyện kiếm một việc làm v́
thiếu việc.
Bà Ba
nói tiếp:
"Đương
nhiên, khi được đưa lên vị trí đó th́ anh
sẽ phải phục tùng, phải phục vụ lợi
ích cho cả nhóm và cho cá nhân họ."
Chính
v́ đây không c̣n là hiện tượng đơn lẻ,
bài báo cũng thừa nhận: "Trên thực tế
để phát hiện và chứng minh chạy chức,
chạy quyền là vô cùng khó, v́ thế, tỉ lệ phát
hiện và xử lư cũng rất khiêm tốn, mang tính h́nh
thức".
Hôm
04/03, ông Phạm Minh Chính,
Trưởng ban Tổ chức Trung ương của
đảng cầm quyền ở Việt Nam cũng nói
"phải chống cho được tiêu cực,
chạy chức chạy quyền trong công tác cán bộ".
Ông
phát biểu mạnh mẽ, "Anh nào chạy chức th́
không dùng", mà không nói rơ rằng cả bán chức và
chạy chức đều là tội h́nh sự, theo
luật của khá nhiều nước.
Ví dụ
như ở Ấn Độ, điều 171B Luật H́nh
sự quy định h́nh phạt tù giam với quan chức,
công chức nhà nước nhận hối lộ để
"tạo điều kiện ưu đăi cho
người khác" trong cung cấp dịch vụ,
việc làm.
Tất
nhiên, vấn đề của Ấn Độ và một
số nước khác vẫn là tuy có luật nhưng làm sao
áp dụng được xuyên suốt trong cả hệ
thống.
Trích: BBC
09.03.19
Mục
Thời sự Tạp chí Dân chủ & Phát triển
điện tử:
hay
www.dcvapt.net
Email: dcvapt@gmail.com
Hiệp Hội Dân Chủ và
Phát Triển Việt